- گروه : سیاسی ,سیاسی
- شماره : 961
یادداشت؛
علل انحلال بلوک رودان و احمدی در دوران‌قاجاریه
حوزه رودان در دوره صفویه جنوب آن از سرنی آغاز و تا کردی شیرازی در شمال امتداد داشته و بعد از تجزیه رودان بخشی از بلوک عباسی شد و احمدی در بلوک سبعه قرار گرفت.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی هرمز؛ دانیال سالارنسب، فعال فرهنگی و اجتماعی هرمزگان در یادداشتی در خصوص علل انحلال بلوک رودان و احمدی اینگونه اظهار کرد: حوزه سرزمینی رودان در دوره صفویه جنوب آن از سرنی آغاز و تا کردی شیرازی در شمال امتداد داشته است، اما در دوره افشاریه که حکومت مرکزی درگیر آرام سازی کشور بود، تقسیمات سیاسی هیچ وقت به شکل مدونی شکل نگرفت، با روی کار آمدن زندیه و تشکیل ولایت لارستان، بلوک رودان و احمدی رسمیت پیدا کرد.
از اولین کلانتران آن مطلع نیستیم و در متون تاریخی به ندرت در مورد جزئیات حوادث بلوکات گزارشی یافت می‌شود، این بلوک در دوره قاجاریه نیز اساس خود را حفظ نموده است منتهی جغین از آن جدا شده و بخشی از بلوک رودبار لحاظ می‌شد، این موضوع در کتاب مسافرت نامه فرمان‌فرما اشاره شده‌است، بلوک در دوره قاجار به منزله شهرستان در تقسیمات سیاسی کنونی می‌باشد، البته اختیارات یک کلانتر به مراتب بیشتر از یک فرماندار بوده است.
در نظام ارباب رعیتی دوره قاجار، کلانتران نظرات خود را در تمام امر اعمال می‌نمودند و هیچ قانونی برای محدود کردن آنها وجود نداشت مگر اینکه روحانیون آنها را از امری خلاف شرع منع کرده باشند، سدیدالسلطنه که از مورخین دوره قاجاریه است که در حوزه سرزمینی هرمزگان فعلی زندگی می‌نمود و خود حاکم بلوک عباسی(بندرعباس و میناب فعلی) بوده از برخی از این کلانتران نام می برد، اما اجاره گمرک عباسی در آخر موجب شد تمام بلوک عباسی و جزایر خلیج فارس به امامان مسقط اجاره داده شود، این امر موجب تضعیف بلوک رودان و احمدی در آینده شد و در حدود سال ۱۲۲۴ هجری قمری در زمان فتحعلی شاه این بلوک تحت اجاره اعراب درآمد، منابع تاریخ از بی‌توجهی کلانتران نسبت به این موضوع اشاره می‌کنند این امر موجب نارضایتی والی لارستان و سبعه جات گردید، تثبیت حضور اعراب موجب نارضایتی مردم رودان قرار گرفت و کشاورزان و تجار مورد ظلم این تازه واردها قرار گرفتند، حنا محصول مهم رودان که مورد توجه اعراب بوده است ظلم بیشتری را نصیب ملاکین این محصول می‌نمود.
اما این همه‌ی مظالم آن زمان نبود، اعراب مالیات را از مردم زیاد کرده بودند و هیچ اجاره بهائی به دولت ایران نمی‌پرداختند.
اولین نماینده اعراب در اجاره جنوب ایران شیخ نبهان بود که در سال ۱۲۶۳ ه ق در میناب به علت بیماری وبا از دنیا رفت و شیخ سیف که قرابت نزدیکی با شیخ نبهان داشت به عنوان نماینده انتخاب شد، شیخ سیف انسانی بسیار تند خو و ظالم بود که هنوز آوازه ظلم های او در محافل شهروندان رودان ذکر می‌شود، او در اولین قدم ابراهیم خان احمدی، کلانتر بلوک رودان و احمدی را به قتل رساند، بعد قلعه کمیز را بازسازی و توسعه داد و آنجا را مرکزی برای تصرف منطقه رودبار زمین قرار داد، جنگ های شیخ سیف با سعید خان رودباری به مدت پنج سال طول کشید که شرایط را برای رودان بدتر کرد، قلعه احمدی در تصرف اعراب بود و کلانتران تقریبا چیزی برای از دست دادن نداشتن و از اعتبار افتادند.
این نکته حائز اهمیت است که یکی دیگر از دلایل تضعیف این اعراب نزاع های خانوادگی این کلانتران نیز بوده است، چه بسا بسیاری از آنها قبل از مرگ طبیعی مورد کین خویشاوندان قرار می‌گرفتند و آنها هیچ وقت نتوانستند در دوره قاجار خوزه سرزمینی خود را با اقتدار اداره کنند.
در سال ۱۲۷۰ هجری قمری دولت ایران به کمک مردم، اعراب را اخراج کردند، البته وقتی دولت مرکزی تصمیم به اخراج اعراب کرد که از طرف اعراب اجاره بهائی پرداخت نشد و گرنه داری مردم هیچ وقت شنیده نشده، والی فارس به کمک ایل خمسه و بهارلو قلعه کمیز را از دست اعراب آزاد کرد، اما برای رودان و کلانتران آن روزهای بدتری شکل گرفت، علی محمدخان قوام فرمانده ایل خمسه و بهار لو حاکم منطقه شد و رودان در تیول خاندان او قرار گرفت و بسیاری از املاک مردم و همچنین قنات ها و جداول آب تحت تملک عیادی دولت قرارگرفت و روستای تاریخی کمیز و خیلی از مناطق رودان در آتش ظلم عمال قوام سوخت و عملا در یک دهه بعد از اخراج اعراب مالیات رودان به جیب قوام ریخته و بیشتر امورات توسط نمایندگان او اداره می‌شد که در دوره قاجار برخی شخصیت های حقیقی ویا حقوقی در عوض خدمتی به شاه یا از طریق ارتباطات، مالیات یک منطقه را به جیب خود و خاندان خود روانه می کردند، به غیر از تیول داری املاک خلاصه نیز از دیگر ظلم های شاهان قجری بود به گونه‌ای که برخی از این تیولات در مالکیت افراد نزدیک به آنها قرار می گرفت، املاک خالصه صلب مالکیت مردم عادی بود که در آن دوران جریان داشته است، مردم رودان شاهد این پدیده نیز بودند، آنها از رودان اخراج می شدند و ملاکین جدید زمین‌ها را به بیگاری مردم ضعیف اداره می کردند که این امر موجب شکل گیری نظام ارباب رعیتی در رودان شد.
اما این همه‌ی مظالم آن زمان نبود، اعراب مالیات را از مردم زیاد کرده بودند و هیچ اجاره بهائی به دولت ایران نمی‌پرداختند.
اولین نماینده اعراب در اجاره جنوب ایران شیخ نبهان بود که در سال ۱۲۶۳ ه ق در میناب به علت بیماری وبا از دنیا رفت و شیخ سیف که قرابت نزدیکی با شیخ نبهان داشت به عنوان نماینده انتخاب شد، شیخ سیف انسانی بسیار تند خو و ظالم بود که هنوز آوازه ظلم های او در محافل شهروندان رودان ذکر می‌شود، او در اولین قدم ابراهیم خان احمدی، کلانتر بلوک رودان و احمدی را به قتل رساند، بعد قلعه کمیز را بازسازی و توسعه داد و آنجا را مرکزی برای تصرف منطقه رودبار زمین قرار داد، جنگ های شیخ سیف با سعید خان رودباری به مدت پنج سال طول کشید که شرایط را برای رودان بدتر کرد، قلعه احمدی در تصرف اعراب بود و کلانتران تقریبا چیزی برای از دست دادن نداشتن و از اعتبار افتادند.
این نکته حائز اهمیت است که یکی دیگر از دلایل تضعیف این اعراب نزاع های خانوادگی این کلانتران نیز بوده است، چه بسا بسیاری از آنها قبل از مرگ طبیعی مورد کین خویشاوندان قرار می‌گرفتند و آنها هیچ وقت نتوانستند در دوره قاجار خوزه سرزمینی خود را با اقتدار اداره کنند.
در سال ۱۲۷۰ هجری قمری دولت ایران به کمک مردم، اعراب را اخراج کردند، البته وقتی دولت مرکزی تصمیم به اخراج اعراب کرد که از طرف اعراب اجاره بهائی پرداخت نشد و گرنه داری مردم هیچ وقت شنیده نشده، والی فارس به کمک ایل خمسه و بهارلو قلعه کمیز را از دست اعراب آزاد کرد، اما برای رودان و کلانتران آن روزهای بدتری شکل گرفت، علی محمدخان قوام فرمانده ایل خمسه و بهار لو حاکم منطقه شد و رودان در تیول خاندان او قرار گرفت و بسیاری از املاک مردم و همچنین قنات ها و جداول آب تحت تملک عیادی دولت قرارگرفت و روستای تاریخی کمیز و خیلی از مناطق رودان در آتش ظلم عمال قوام سوخت و عملا در یک دهه بعد از اخراج اعراب مالیات رودان به جیب قوام ریخته و بیشتر امورات توسط نمایندگان او اداره می‌شد که در دوره قاجار برخی شخصیت های حقیقی ویا حقوقی در عوض خدمتی به شاه یا از طریق ارتباطات، مالیات یک منطقه را به جیب خود و خاندان خود روانه می کردند، به غیر از تیول داری املاک خلاصه نیز از دیگر ظلم های شاهان قجری بود به گونه‌ای که برخی از این تیولات در مالکیت افراد نزدیک به آنها قرار می گرفت، املاک خالصه صلب مالکیت مردم عادی بود که در آن دوران جریان داشته است، مردم رودان شاهد این پدیده نیز بودند، آنها از رودان اخراج می شدند و ملاکین جدید زمین‌ها را به بیگاری مردم ضعیف اداره می کردند که این امر موجب شکل گیری نظام ارباب رعیتی در رودان شد.
