به گزارش خبرنگار گروه سیاسی پایگاه خبری تحلیلی هرمز، حجت صادقی، مدرس دانشگاه‌های هرمزگان در یادداشتی به مناسبت فرارسیدن سالروز ملی شدن صنعت نفت ایران نوشت: ۲۹ اسفند ماه، سالروز ملی شدن صنعت نفت ایران است؛ یک رخداد تاریخی که تأثیرات عمیقی بر تاریخ معاصر ایران گذاشته و هنوز هم یادآوری آن در دنیای امروز از اهمیت بالایی برخوردار است.
در چنین روزی در سال ۱۳۲۹، محمد مصدق، نخست‌وزیر وقت ایران، با اجرای قانونی که به تصویب مجلس شورای ملی رسید، صنعت نفت ایران را از دست شرکت‌های خارجی، به ویژه بریتیش پترولیوم (که تحت نام شرکت نفت انگلیس و ایران شناخته می‌شد)، خارج کرد و کنترل آن را به دولت ایران سپرد.
در نیمه نخست قرن بیستم، صنعت نفت ایران تحت کنترل بریتانیا بود و ایران از منابع عظیم نفتی خود بهره‌برداری چندانی نمی‌کرد. شرکت نفت انگلیس و ایران (که بعداً به نام بریتیش پترولیوم تغییر نام داد) نفت ایران را استخراج و در ازای آن مبالغ ناچیزی به ایران پرداخت می‌کرد. این وضع باعث نارضایتی گسترده در میان مردم ایران و فعالان سیاسی شد که خواستار استقلال اقتصادی و حاکمیت ملی بر منابع طبیعی کشور بودند.
حرکت ملی شدن صنعت نفت
یکی از چهره‌های برجسته در این مبارزه، دکتر محمد مصدق بود. مصدق که در آن زمان نماینده مجلس و وزیر خارجه بود، به‌عنوان یک مخالف سرسخت سیاست‌های استعماری بریتانیا شناخته می‌شد. او با شعار «استقلال و آزادی» و حمایت از حقوق ملت ایران، توانست ائتلافی وسیع از احزاب مختلف و اقشار مختلف مردم را برای ملی کردن صنعت نفت ایران ایجاد کند.
در نهایت، پس از کشمکش‌های فراوان، مصدق موفق شد طرح ملی شدن صنعت نفت را به تصویب مجلس برساند. تصویب این قانون به معنای آن بود که منابع نفتی ایران از دست شرکت‌های خارجی خارج و به دولت ایران واگذار می‌شود. این حرکت نه تنها از نظر اقتصادی بلکه از منظر سیاسی نیز بسیار مهم بود و نشان‌دهنده اراده ملت ایران برای تسلط بر منابع طبیعی خود بود.
واکنش‌های بین‌المللی
تصمیم ملی شدن صنعت نفت با واکنش‌های منفی شدید از سوی بریتانیا و دیگر کشورهای غربی مواجه شد. بریتانیا که از قطع دسترسی به منابع نفتی ایران متضرر می‌شد، اقدام به تحریم اقتصادی ایران کرد و تلاش‌های گسترده‌ای برای براندازی دولت مصدق و بازگرداندن کنترل صنعت نفت به شرکت‌های خارجی صورت داد. این اقدامات به جنگ اقتصادی و سیاسی سنگینی میان ایران و بریتانیا انجامید.
کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲
در پاسخ به ملی شدن صنعت نفت، بریتانیا و ایالات متحده آمریکا با همکاری برخی گروه‌های داخلی در ایران، اقدام به طراحی کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ کردند. در این کودتا، دولت مصدق سرنگون شد و پس از آن، محمدرضا پهلوی شاه ایران، دوباره کنترل صنعت نفت را به شرکت‌های غربی واگذار کرد. این اقدام به شکلی قابل توجه، استقلال ایران را به چالش کشید و در نهایت به بحران‌های سیاسی و اجتماعی در سال‌های بعدی انجامید.
تأثیرات ملی شدن نفت بر ایران و جهان
با وجود اینکه ملی شدن نفت ایران نتایج فوری‌ای نداشت و پس از کودتا صنعت نفت دوباره به دست شرکت‌های خارجی افتاد، اما این حرکت زمینه‌ساز شکل‌گیری بسیاری از جنبش‌های استقلال‌طلبانه در کشورهای مستعمره و نیمه‌مستعمره شد. ملی شدن نفت ایران به‌عنوان یک نمونه موفق از مقاومت علیه استعمار اقتصادی و سلطه بیگانه در تاریخ جهان ثبت شده است.
۲۹ اسفندماه نماد مقاومت ایرانیان در برابر سلطه‌گر‌های خارجی
این روز نماد مقاومت ملت ایران در برابر سلطه‌گری‌های خارجی و نشان‌دهنده عزم راسخ ملت برای دست‌یابی به حقوق خود و بهره‌برداری از منابع طبیعی‌شان است. هرچند که نتیجه نهایی آن در آن زمان به شکست انجامید، اما در ذهنیت ملت ایران همیشه به‌عنوان یک نماد از اراده و مبارزه برای استقلال اقتصادی باقی ماند.
۲۹ اسفند، نه تنها یادآور یک پیروزی سیاسی مهم برای ایران است بلکه همچنین پیامی از عزم راسخ مردم این سرزمین برای احقاق حقوق خود و دفاع از منابع طبیعی‌اش است. یادآوری این روز به نسل‌های امروز، به‌ویژه در شرایط کنونی که ایران همچنان در معرض فشارهای اقتصادی و سیاسی است، می‌تواند به‌عنوان یک منبع الهام برای مبارزه با چالش‌ها و تهدیدات خارجی محسوب شود.
