به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی هرمز، استان هرمزگان، نگین جنوب ایران، با اقلیمی گرم و خشک و بارش‌هایی اندک‌تر از میانگین کشوری، دیرباز با چالش‌های آبی دست و پنجه نرم کرده است. اما امسال، این چالش ابعادی فراتر از یک مشکل موسمی به خود گرفته است؛ بحران کم‌آبی در هرمزگان به خط قرمز رسیده و سایه سنگین خود را بر زندگی بیش از یک میلیون نفر از ساکنان این استان گسترانده است.
سد استقلال میناب، که سال‌ها شریان اصلی تامین آب شرب شهرهای بندرعباس، میناب و روستاهای پیرامون بوده، اکنون در وضعیتی اسفناک قرار دارد. بیش از ۹۰ درصد از ظرفیت این سد حیاتی خالی شده و بنا به گفته مسئولان، بسیاری از تاسیسات آن عملاً از رده خارج شده‌اند. این سد که روزگاری با ظرفیت ذخیره‌سازی ۲۷۵ میلیون مترمکعب آب، مایه حیات منطقه بود، اکنون تنها شبحی از شکوه گذشته خود را به یادگار دارد.
شرایط اقلیمی نامساعد، کاهش بی‌سابقه بارندگی‌ها، برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی و تعلل در توسعه زیرساخت‌های جایگزین، همگی دست به دست هم داده‌اند تا هرمزگان با یکی از وخیم‌ترین بحران‌های آبی دهه‌های اخیر مواجه شود. در این میان، شرکت آب و فاضلاب هرمزگان، تمام تلاش خود را به کار بسته تا با بهره‌گیری از منابع جایگزین و اجرای طرح‌های اضطراری، از فروپاشی کامل نظام تامین آب جلوگیری کند.
سد استقلال میناب؛ نمادی از بحران
سد استقلال میناب، اکنون به یکی از بحرانی‌ترین سدهای کشور بدل شده است. به گفته مدیران شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان، حجم آب مفید این سد به کمتر از ۱۰ درصد رسیده و بخش عمده‌ای از آب باقیمانده نیز در حجم مرده سد قرار گرفته است؛ به این معنا که امکان برداشت و استفاده از آن وجود ندارد. این وضعیت، اختلالات جدی در آبرسانی به شهرهای مهمی چون بندرعباس و میناب و نیز روستاهای شرقی استان ایجاد کرده است.
در گذشته، سد استقلال سالانه حدود ۴۰ میلیون مترمکعب آب را به بندرعباس منتقل می‌کرد، اما این رقم اکنون به طرز چشمگیری کاهش یافته است. اگر وضعیت بارندگی بهبود نیابد، این سد عملاً کارکرد استراتژیک خود را از دست خواهد داد.
کاهش شدید بارندگی در سال آبی جاری، مهم‌ترین دلیل کاهش حجم ذخایر آبی در استان عنوان شده است. هرمزگان در سال جاری تنها ۹ میلی‌متر بارندگی را تجربه کرده است؛ رقمی بسیار پایین‌تر از میانگین بلندمدت استان که حدود ۱۸۵ میلی‌متر است. علاوه بر این، برداشت‌های بی‌رویه از منابع زیرزمینی، فرسودگی شبکه‌های توزیع و عدم وجود مدیریت یکپارچه در توزیع آب، ابعاد این بحران را پیچیده‌تر کرده‌اند.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ساخت و سازهای بی‌رویه در بالادست سد و تغییر کاربری‌های غیرمجاز در حوضه آبریز سد استقلال نیز نقش بسزایی در کاهش ورودی آب به این سد داشته است. افزایش جمعیت شهری و رشد مصرف خانگی آب نیز فشار مضاعفی بر منابع باقیمانده وارد کرده است.
تلاش‌ها برای مقابله با بحران
در واکنش به این بحران، شرکت آب و فاضلاب هرمزگان مجموعه‌ای از طرح‌های فوری و میان‌مدت را برای تامین آب شرب مردم استان به اجرا گذاشته است. از جمله مهم‌ترین این اقدامات، راه‌اندازی چاه‌های اضطراری در منطقه شمیل و نیان است. این منابع جدید، هرچند نمی‌توانند به طور کامل نیاز شهرها را برطرف کنند، اما در کوتاه‌مدت از بروز بحران‌های شدیدتر جلوگیری کرده‌اند.
علاوه بر این، شرکت آبفا طرحی را برای تامین پایدار آب از طریق آب‌شیرین‌کن‌های ساحلی دنبال می‌کند. در حال حاضر، بیش از 35 درصد از آب شرب بندرعباس از طریق آب‌شیرین‌کن‌ها تامین می‌شود. افزایش ظرفیت آب‌شیرین‌کن‌ها، به عنوان یکی از راهبردهای کلیدی برای عبور از بحران کنونی مطرح شده است.
همچنین، اصلاح و بازسازی شبکه‌های فرسوده توزیع آب در مناطق شهری و روستایی نیز در دستور کار قرار گرفته است. آبفای هرمزگان با مشارکت استانداری و حمایت دولت، پروژه خط انتقال جدید آب از میناب به بندرعباس را آغاز کرده که اعتباری بالغ بر ۱۱۰ میلیارد تومان به آن اختصاص یافته است. انتظار می‌رود این پروژه بخشی از کمبود آب بندرعباس را در ماه‌های آینده جبران کند.
این بحران، تنها یک مسئله فنی یا مدیریتی نیست؛ بلکه پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی جدی نیز به همراه دارد. بسیاری از کشاورزان منطقه میناب با کاهش شدید آب رودخانه‌ها و نابودی زمین‌های کشاورزی خود مواجه شده‌اند. از سوی دیگر، خشک شدن سدها منجر به افزایش گرد و غبار، نابودی زیستگاه‌ها و فرسایش خاک شده است.
بازدید مسئولان و تاکید بر صرفه‌جویی
در ادامه تلاش‌ها برای مدیریت بحران کم‌آبی در استان هرمزگان، مدیرعامل و معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان به همراه جمعی از مدیران، از سد استقلال میناب، تصفیه‌خانه‌ها، خطوط انتقال و چاه‌های کمک‌رسان بازدید کردند. هدف از این بازدید، ارزیابی میدانی وضعیت تامین پایدار آب شرب و کشاورزی در شرایط دشوار فعلی عنوان شد.
جمشید عیدانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان، با اشاره به کاهش شدید بارندگی و خشکسالی بی‌سابقه در استان، اظهار داشت: سد استقلال میناب که از منابع اصلی تامین آب بندرعباس و میناب است، هم‌اکنون با افت شدید ذخایر مواجه شده و بیش از ۹۳ درصد ظرفیت آن خالی است. بخش عمده آب باقیمانده نیز در حجم مرده سد قرار دارد که قابل بهره‌برداری نیست.
وی تاکید کرد: تمام توان خود و مجموعه شرکت را برای تامین پایدار آب شرب به کار بسته‌ایم و در کنار تلاش‌های فنی، از شهروندان انتظار داریم با صرفه‌جویی و رعایت الگوی مصرف، ما را در عبور از این شرایط دشوار همراهی کنند.
در جریان این بازدید، تجهیزات تصفیه‌خانه‌های آب بندرعباس و میناب مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که این تاسیسات از آمادگی کامل برای عملیات تصفیه فیزیکی و میکروبی آب برخوردار هستند و تعمیرات و نگهداری دوره‌ای به صورت مستمر در حال انجام است. همچنین، انبار تاسیسات و کارگاه فنی شرکت، از نظر تامین قطعات و پشتیبانی فنی در وضعیت مناسب ارزیابی شد.
یکی دیگر از محورهای مهم این بازدید، بررسی وضعیت چاه‌های کمک کانال شبکه آبیاری و تامین آب کشاورزی منطقه بود. طبق اعلام معاون بهره‌برداری شرکت، تاکنون حدود ۶۰ درصد این چاه‌ها تجهیز و وارد مدار بهره‌برداری شده‌اند تا در کنار سایر منابع، بخشی از نیاز آبی باغات و اراضی زراعی در میناب را جبران کنند.
محمدامین طبسی، معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان نیز با اشاره به تداوم خشکسالی، بر ضرورت مدیریت هوشمند منابع و استفاده از تمامی ظرفیت‌ها تاکید کرد و گفت: مدیریت منابع موجود، نیازمند تعامل و همراهی جدی شهروندان است؛ چرا که عبور از تنش آبی بدون مشارکت عمومی ممکن نخواهد بود.
عیدانی در پایان خاطرنشان کرد: مجموعه اقدامات فنی، مدیریتی و میدانی با هدف پایداری تامین آب شرب و کشاورزی ادامه خواهد داشت و امیدواریم با استمرار تلاش‌ها و همکاری مردم، بتوانیم از این شرایط سخت با کمترین آسیب عبور کنیم.
فرهنگ‌سازی و صرفه‌جویی؛ راهی برای نجات
در کنار تلاش‌های فنی و زیرساختی، بسیاری از کارشناسان بر اهمیت مشارکت عمومی در مدیریت مصرف آب تاکید دارند. ارتقای سواد آبی در جامعه، آموزش مصرف بهینه در مدارس و رسانه‌ها و ایجاد سازوکارهای تشویقی برای کاهش مصرف، بخشی از راهکارهایی است که باید به طور جدی دنبال شوند.
شرکت آب و فاضلاب هرمزگان با همکاری رسانه‌های محلی، پویش‌هایی با محوریت صرفه‌جویی آب راه‌اندازی کرده و از مردم خواسته است از آب شرب برای شست‌وشوی خودرو، آبیاری فضای سبز و مصارف غیرضروری خودداری کنند.
هرمزگان در میانه یک بحران آبی بی‌سابقه ایستاده است. سد استقلال میناب به عنوان قلب تپنده تامین آب استان، دیگر توان گذشته را ندارد و منابع جایگزین نیز هنوز به طور کامل عملیاتی نشده‌اند. در چنین شرایطی، آینده تامین آب در استان، به هم‌افزایی میان نهادهای اجرایی، رسانه‌ها و مردم گره خورده است. امروز، بیش از هر زمان دیگر، صرفه‌جویی، برنامه‌ریزی و اقدام سریع، سه رکن حیاتی برای عبور از تابستان داغ و خشک هرمزگان به شمار می‌روند.
انتهای خبر/
