به گزارش خبرنگار حوزه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «هرمز»؛ نزدیک به چند هزار سال است که آخرین شب پاییز یعنی شب یلدا که تاریک‌ترین و درازترین شب سال است توسط ایرانیان جشن گرفته می‌شود و آئین‌ها و رسومات مختلفی در این شب به یاد ماندنی در کنار هم سپری می‌کنند، شب زیبایی که در شهرهای مختلف ایران آداب و رسومی دارد، یکی از مهم‌ترین شب‌های ایران باستان شب یلدا می‌باشد که از دیرباز تا به امروز مورد توجه و اهمیت ایرانیان واقع شده است.

جشن‌ها و شب‌نشینی‌هایی که در این شب توسط مردم در اقصی نقاط کشور برگزار می‌شود یک سنت دیرینه محسوب می‌شود که تا امروز نیز نه تنها از ارزش آن چیزی کم نشده است بلکه جایگاه بسیار ویژه‌ای در نزد ایرانیان پیدا کرده است.

آخرین شب پاییز که درازترین و تاریک‌ترین شب سال محسوب می‌شود با نام «شب یلدا» در بین ایرانیان، جایگاه ویژه‌ای دارد و مردم ایران تا سپیده‌دم با انواع و اقسام برنامه‌های مفرح در کنار یکدیگر این شب دراز را به خوشی سپری می‌کنند تا تاریکی و سردی و اندوه غیبت خورشید روحشان را تضعیف نکرده و با آسمانی روشن به رختخواب رفته به راحتی استراحت کنند.

طبق سنت‌های دیرینه در آئین کهن، در اولین روز دی‌ماه، شاهان ایرانی تاج و تخت شاهی را زمین گذاشته و با لباسی سپید به سمت صحرایی می‌رفته و بر روی فرش سفید می‌نشستند و نگهبانان و دربانان کاخ شاهی و همه خدمتکاران و برده‌ها در سطح شهر آزاد شده و مثل دیگران زندگی می‌کردند و همگی چه رئیس و چه پادشاه و چه مردم عادی به طور یکسان و در یک جایگاه بودند. البته ناگفته نماند صحت و سقم این گفته ثابت نشده که شاید تنها افسانه‌ای بیش نباشد.

جشن یلدا، امروزه توسط ایرانیان با شب‌نشینی اقوام و خانواده در کنار یکدیگر برگزار می‌شود بدین گونه که اعضای خانواده در این شب مهم گردهم آمده و افراد مسن خانواده شروع به تعریف کردن قصه‌های کهن می‌کند که خوردن هندوانه، آجیل، انار، شیرینی و میوه‌های مختلف از جنبه‌های نمادین این شب عزیز می‌باشد.

آتش روشن کردن در یلدا

از آنجایی که آتش روشن کردن در دیدگاه گذشتگان نماد روشنی و خورشید بود و همچنین بعضی‌ها آن را برای رفع تاریکی و نحسی اهریمن می‌شناختند از این رو برای فراری دادن تاریکی‌ها و قوای اهریمن آتش روشن می‌کردند تا محفلی گرم در کنار یکدیگر ایجاد کنند.

قصه خوانی و مثل گویی در شب یلدا

در شب یلدا، خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند و به شعرخوانی‌ و داستان‌خوانی بزرگ‌ترها و مسن‌ترها گوش فرا می‌دهند، قصه‌هایی غیر واقعی و کوچک که قهرمانان آن، پریان و دیوها و جانوران هستند و مطمئنا شنیدنش برای هر کودکی خوشایند و جذاب می‌باشد، بسته به فرهنگ هر شهر یا استانی، قصه‌های مربوط به خودشان نقل می‌شود به عنوان مثال؛ قصه «حسین‌کرد شبستری» در میان آذربایجانی‌ها و داستان‌های شاهنامه در بین خراسانی‌ها رایج می‌باشد.

یکی از معروف‌ترین اقداماتی که در شب یلدا باید انجام داد، تهیه و مزین کردن میوه‌های مخصوص این شب است که اگر در دو روز آخر ماه آذر گشتی در شهر بزنید متوجه پر بودن شهر از این میوه‌ها می‌شود. دو میوه انار و هندوانه بیشترین شهرت را در بین میوه‌های یلدایی دارند اما دیگر میوه‌ها مانند خربزه، پرتقال، نارنگی و خیار نیز معمولا در سفره‌ها وجود دارند اما قطعا دو میوه انار و هندوانه پای ثابت تمامی سفره‌ها هستند. دلیل تاکید زیاد این عید بر میوه انار، به خاطر این است که در زمان‌های دور و قدیم همیشه انار را میوه مقدسی می‌دانستند و سعی می‌کردند که در تمامی اعیاد از انارهای قرمز بر سر سفره‌ها قرار دهند. در یک سری از شهرها از لبو و شلغم نیز به عنوان میوه‌های سرسفره استفاده می‌شوند که دانستن آن خالی از لطف نیست!

یلدا حلقه وصلی برای تمام قومیت‌ها

در بین اقوام و طوایف ایران زمین، ساعت‌های پایانی روز سی‌ام آذر یا ساعت‌های آغازین روز یکم دی‌ماه به «شب یلدا» یا «شب چله» معروف است که به طور کلی به شیوه‌ای مشابه برگزار می‌شود، اما طی این شب در نقاط مختلف ایران، آداب و رسوم خاص اقوام و طوایف ایرانی نیز برگزار می‌شود که معرف خرده فرهنگ خاص آن محدوده جغرافیای ایران است.

یکی از برنامه‌های خاص شب یلدا در بخش‌های جنوبی این پهنه شرقی کشور است که البته در هر بخش آن به شکلی تهیه و در آیین خاص شب یلدا اجرا می‌شود. در کشور پهناوری چون ایران که با تنوع قومیتی و آداب و سنن مختلف و مختص هر قوم یک وحدت ملی وجود دارد که به ندرت در کشور های دیگر مشاهده می‌شود، با وجود تمام اختلافات فرهنگی و قومیتی در ایران بعضی از آداب رسوم، ملی هستند مناسبت‌های چون عید نوروز، شب یلدا، چهارشنبه‌سوری و... که هر کدام به نوبه خود حال هوای پر نشاطی را حاکم بر جامعه می‌کند، استان هرمزگان نیز از این قاعده مستثنی نیست و مردمان مرزنشین این استان نیز آداب و رسوم مختص خود را دارند، شب یلدا در هرمزگان توام با موسیقی سنتی انجام می‌شود و معمولا به این نوع از موسیقی ساز و دهل نیز می‌گویند.

مردم هرمزگان که از پیشینه تاریخی بسیار قوی برخوردار هستند همانند سایر نقاط ایران برای شب یلدا آداب‌ و رسوم خاصی دارند، هرچند با گذشت زمان بسیاری از آئین‌ها و آداب مردم کمرنگ یا از بین رفته است ولی هنوز در برخی مناطق، زندگی مدرن امروزی را با حفظ فرهنگ غنی پیشینیان سپری می‌کنند.

تنقلات شب یلدا هرمزگان

مردم هرمزگان علاوه برخوردن تنقلات و آجیل مانند پسته، فندق و بادام از تنقلات محلی ویژه‌ای نیز مصرف می‌کنند که می‌توان به کسودنگ و گون (بنه) که از بشاگرد تهیه می‌شود، کنجد برشته، نخود و کشمش، نخود برشته و کنگ جوش داده‌شده (خارک) دو درخت خرما به نام‌های هلو و زرک که از میناب به دست می‌آید، اشاره کرد.

چیچیکای بلندترین شب سال

بزرگترهای فامیل شب یلدا در هرمزگان به تعریف چیچکا یا همان داستان‌های افسانه‌ای می‌پردازند، علاوه بر چیچکا به دلیل این‌که مردمان قدیمی در مکتب‌خانه می‌بایست اشعار حافظ و سعدی را نیز در کنار آموزش قرآن می‌آموختند، بخشی از ساعت‌های شب چله در فضایی آکنده از مهر، وفا و صمیمیت به خواندن اشعاری از حافظ و سعدی توسط کهن‌سالان اختصاص دارد.

غذاهای شب یلدا هرمزگان

هرمزگانی‌ها در شب یلدا، نان‌های ویژه‌ای پخت می‌کنند که در این میان می‌توان از نان رگاگ، سیلک، تومشی نام برد که طعم‌دهنده آن سس‌هایی از مهیاوه و سوراغ است. هرمزگانی‌ها به غذاهای دیگری چون قلیه‌ماهی، ماهی برشته و ماهی روی تابه‌ای علاقه‌ای خاص دارند که در جشن‌های بزرگی چون جشن شب یلدا در کنار خانواده آن را میل می‌کنند.

مردمان خون گرم هرمزگان آخرین شب پاییز را با زدن سازهای محلی و دهل به پای‌کوبی و شادی می‌پردازند همچنین در این شب پیر غلامان و بزرگان فامیل در یلدا برای کوچک‌ترها دعای عاقبت‌به‌خیری می‌کنند،حنا زدن به دست و پا در شب یلدا در هرمزگان پیام آور خوش یومنی است و مردم این خطه با گذاشتن حنا بر کف پا ها و دستها به اعتقاد خود اتفاقات خوب جذب می‌کنند.

داستان‌خوانی و فال حافظ

داستان‌ها و افسانه‌های ایرانی هیچگاه تکراری نمی‌شوند و چه بسا داستان‌هایی که تا به حال از آن‌ها چیزی نشنیده‌اید و چه فرصتی بهتر از شب یلدا که در کنار خانواده جمع شده و داستان‌های قدیمی ایرانی را بازخوانی کنید؟ داستان خواندن نیز مانند شعرخوانی از جمله اعمال لذت‌بخشی است که تجربه آن طی شب یلدا به شدت توصیه می‌شود.

فال حافظ نیز تقریبا در تمام خانواده‌های ایرانی و در شب یلدا رایج است. به این شکل که فرد بزرگ خانواده برای تک تک اعضای خانواده فال حافظ می‌گیرد و نگاهی به سرنوشت آن‌ها از دیدگاه حضرت حافظ می‌اندازد که صمیمیت خاصی را در خانواده به جریان می‌اندازد.

از همان دوران باستان، روشن کردن آتش در شب یلدا یکی از سنت‌ها بود اما به مرور زمان و خصوصا در دوره جاری، این عادت کم‌رنگ‌تراز گذشته شده است. البته هنوز خانواده‌های ایرانی هستند که بر این سنت اصیل پایدارند و پافشاری می‌کنند اما به دلیل فرهنگ‌های شهرنشینی دیگر این موضوع کمتر در کلان‌شهر‌ها دیده می‌شود اما بد نیست که مانند ایام باستان و برای سوزاندن حال واحوال بد پاییزیمان آتیشی روشن کرده و در جوار خانواده از شب یلدا لذت ببریم.

شاید شما هم چندین بار اصطلاح «یلدابرون» را شنیده باشید. تازه عروس‌هایی که البته هنوز به خانه همسر نرفته‌اند در این شب‌ها در خانه خود منتظر خانواده همسر می‌مانند تا خانواده داماد با کادو، میوه، جواهرات و ... به استقبال عروس بروند و معمولا خانواده عروس و داماد در این مراسم، شب یلدا را با یکدیگر سپری می‌کنند.

انتهای خبر/